ZANAATİN NESNESİNDEN SANATIN ÖZNESİNE - Seda Yavuz

Yazar: Seda Yavuz
Yayın Adı: Yavuz, Seda. "Zanaatin Nesnesinden Sanatın Öznesine", Alet İşler Kitabı, Kanca Yayınevi, 2022. (s. 377-387)
Eser Künyesi: Jim Dine, Şaşkın bir zihin, heykel, 2017.

'Alet İşler' kitabının bölümlerinden birini oluşturan yazıda, modernizm ve batı sanatı odaklı bir çalışma görülecektir. Zanaat ve sanatın farklarına ve birbirlerini kapsadıkları noktalara değinilerek örnekler üzerinden bir çözümleme yapılmıştır. Millet, Van Gogh, Duchamp, Brancusi, Yoko Ono ve Pistoletto'nun üretimleri söz konusu bağlamlarda incelenmiştir.

Sanatla hayatın kesişme veayrım noktaları, sanat-zanaattartışmasında daha belirgin birbiçimde karşımıza çıkar. Bu tar-tışmada sanat ve zanaatı en çok yakınlaştıran süreç aynı zamandasanatçıyı ve eserini özneleştiren moderniz-me denk gelir. 18. yüzyılın sonları 19. yüzyılınbaşlarında yaşanan iki Sanayi Devrimi, önce-ki yüzyılda yaşanan Aydınlanma düşüncesi,mitolojik ve ikonografik anlatıların dönüşmesi ve hattâ değerlerini büyük ölçüde yitirmesininnedenlerindendir.16. yüzyılda yaşayan Giogio VasariSanatçıların Hayat Hikayeleri olarak çevrilen, yaşadığı döne-min sanatçılarının hayatları ve eserleri üzerine yazdığı kitapta şöyle der: Söylemeye bile gerek yok, sanatlar herhangi birkişi tarafından keşfedilmiş olmalıdır. Bu kişininherhangi bir zamanda bir başlangıç yaptığınıdüşünüyorum. Elbette bir kişinin bir başkasına yardım etmiş olması, desen, renk ve kabartmayıöğretip zemin hazırlamış olması da muhtemeldir, çünkü sanatımızın her şeyden önce doğanıntaklit edilmesinden, ama sonra da, böylesine yükseklere yardımsız çıkamayacağına göre, enbaşarılı sanatçıların taklit edilmesinden meydana geldiğini biliyorum.

Sanatçıları birer aziz olarak gören Vasari,sanatın bir keşif olduğunu, doğanın taklidiylebaşlayarak sonrasında ideal olana eriştiğinidüşünür. İmgenin oluşturulma tarihinde Röne-sans döneminin ideal kurgusu sonraki dö-nemlerde bu kurgunun temsilin olanaklarıyladönüştürülmesi de biçimsel art alanı anlamakaçısından önemlidir. Vasari döneminin içindenbir bakışla hem içerik hem biçim bağlamındazanaatkârın sanatçıya evrildiğini söyler. Ancakbugün anladığımız sanatçıdan bahsetmek için(Michelangelo, Gentileschi ve Bosch gibi sanat-çılar bu anlamda birer istisna olarak görülebi-lir) 19. yüzyılı beklemek gerekir.

Brancusi atölyesi, Place George Pompidou, Paris.