TÜRK SANAT TARİHİNDE KAYIP BİR İSİM: ARİF DİNO - Ebru Nalan Sülün

Yazar: Ebru Nalan Sülün
Yayımlanma Tarihi: 01.04.2021

Arif Dino, Türkiye’de gelişen yakın dönem sanat ve kültür tarihinin önemli isimlerinden biridir. Kendisi 
Türkiye çağdaş sanat tarihinin önemli sanatçılarından Abidin Dino’nun abisidir. Abidin Dino’nun 
sanatsal üslubunun gelişiminde de büyük payı olan Arif Dino; spora olan tutkusu, tasarımları, şiirleri, 
sanat eleştirisi metinlerinin yanı sıra resimleri ile de Türkiye kültür-sanat dünyasına katkı sunmuş bir 
isimdir. Kardeşi Abidin Dino kadar sergilere dahil olmamış ve hakkında araştırmalar gerçekleşmemiş 
olan Arif Dino’ya dair literatür oluşturmak ve Abidin Dino ile aralarındaki sanatsal etkileşimi incelemek 
amacıyla bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Arif Dino, çok yönlü, farklı ve yaratıcı kişiliği ile bilinen bir 
sanatçıdır. Şair ve sporcu kimliğinin yanı sıra Erken Cumhuriyet Dönemi’nde sergi stant ve kitap kapağı 
tasarımcısı olarak da üretimler gerçekleştirmiştir. Bu bağlamda makalede; Arif Dino’nun sanatçı kimliği 
ve üretimleri, Abidin Dino ile sanatsal bağları analiz edilecektir.

Arif Dino, genellikle Türk resim sanat tarihinin önemli bir sanatçısı olan Abidin Dino’nun abisi olarak 
anılan bir isimdir. Fakat Arif Dino; çizgi ve resim yeteneği, şiir tutkusu-şairliği, yaşadığı dönem 
içerisinde fark yaratan karakteri, oyunculuk deneyimleri ile öne çıkan, çok yönlülüğü ve farklı kişiliği 
ile yakın dönem tarihimizin en önemli tanıkları arasındadır. Ama; buna rağmen gerçekleştirilen tarih 
araştırmalarında izlendiği kadarıyla; ismi çok az anılan ve konu edilen bir isim olmuştur. Araştırma 
kapsamında gerçekleştirilen internet araştırmalarında ise; önemli yanlış belgelendirmelerin olduğu 
izlenmiştir. Pek çok internet kaynağında Arif Dino’nun tanıtımında Abidin Dino fotoğrafları 
kullanılmıştır. Bu yanlış kullanımların sürekli olarak tekrarlanmış olduğunun farkedilmesi, Arif 
Dino’nun yaşamına, sanatına dair bilimsel araştırmaların gerçekleşmemiş olduğunun izlenmesi, bu 
araştırmanın yapılması gerekliliğini destekleyen deneyimler olarak izlenmelidir. Bu makale ile daha 
sonra gerçekleştirilecek bilimsel araştırma, tez çalışmalarına kaynak oluşturmak ve ilham vermek 
amaçlanmıştır. 

Arif Dino, yaşamı süresince sergiler ile eserlerini görünür kılmış, kataloglar yayınlamış bir sanatçı 
değildir. Dino’nun ölümünün ardından az sayıda da olsa sergiler düzenlenmiştir. Bu nedenle; Arif 
Dino’nun üretimleri hakkında yayınlanmış yazılı belge de çok az olmuştur. Bu çalışmanın 
gerçekleşmesinin en önemli nedenleri arasında; Türkiye sanat tarihinde ismi anılmayan, hayatı ve 
sanatsal üslubuna dair çok az sayıda yayın bulunan Arif Dino’nun akademik literatüre dahil edilmesi,
sanat tarihine Arif Dino’nun kazandırılması yer almaktadır. 

Arif Dino; ürettiği resim ve şiirleri titizlikle inceleyerek izleyenlere sunabilen bir isimdir. Bu nedenle 
sergilerle eserlerini sunmamış, şiirlerini bireysel olarak yayınlamaktan sakınmıştır. Dino, aynı 
nedenlerle pek çok eserini imha etmiş ya da eserlerine imza atmamıştır. Aynı zamanda eserlerin bir ücret 
karşılığında satılıyor olmasına da karşı olan Dino, bu nedenle farklı koleksiyonlara da dahil olmamıştır.
Bu bakış açısı ise Arif Dino eserlerinin geniş bir çevrede görünür olmasını ve yayınlarda yer almasını 
engellemiştir. Bu konuda, kardeşi Abidin Dino’ya da eserlerini sattığı için tepki verdiği bilinmektedir. 
Makalede Arif Dino’nun sanatsal üretimleri; hayatı ve sosyal hayatı bağlamında ele alınmış, nitel
araştırma yöntemi uygulanmıştır. Bu bağlamda; araştırma süresince süreli dergiler ve akademik yayınlar 
ile bir literatür araştırması gerçekleştirilmiş ve özellikle sözlü tarih çalışmalarına yer verilmiştir. Arif 
Dino’nun hayatına tanıklık etmiş kişilerin yorum ve ifadeleri bu çalışmada önemli bir doküman kaynağı 
olarak değerlendirilmiştir. Makalede Yaşar Kemal, Abidin Dino ve Rasih Nuri İleri’nin ifadelerine belge 
niteliği taşıması ve sonra gerçekleşecek çalışmalarda kullanılabilmeleri amacıyla sıklıkla direkt alıntılar 
ile yer verilmiştir. Özellikle; Abidin Dino’nun, Arif Dino sanatına, hayatına, karakterine dair yazdığı 
metinler önemli bulunmuştur. Abidin Dino’nun Arif Dino’ya dair yazdığı sanatçı metinleri; Arif 
Dino’nun eserlerinin yorumlanabilmesine ve eserlere dair eleştirel düşünce geliştirilebilmesine katkı 
sunacaktır.

Bu makale ile; ayrıca Arif Dino hakkında yazılmış çok az sayıdaki literatür kaynağına katkı sunmanın 
yanı sıra Türkiye’de monografik çalışmaların gerekliliğine dikkat çekmek amaçlanmıştır.

Makalenin devamına Dergipark üzerinden ulaşabilirsiniz.